by Jurist WeversTegenprestatie voor de bijstandsuitkering: wat er mag, wat er niet mag en wat er veelal gebeurt
De huidige Wet werk en bijstand voorziet in de mogelijkheid voor gemeenten om een tegenprestatie te vragen aan uitkeringsgerechtigden. Momenteel kan de gemeente zelf bepalen of ze gebruik maken van deze bevoegdheid, maar het kabinet is voornemens om dit de gemeenten te verplichten. Maar wat houdt zo’n tegenprestatie eigenlijk in? Hoe ver mogen gemeenten gaan met het opleggen van een tegenprestatie?
Allereerst is de tegenprestatie een wettelijk begrip, geregeld in artikel 9 lid 1 sub c van de Wet werk en bijstand. De gedachte achter de tegenprestatie is het vergroten van de solidariteit tegenover de bijstandsgerechtigden; de belastingbetaler werkt en de bijstandsgerechtigde dient derhalve ook te werken. Dit betekent echter niet dat de gemeente onbeperkt werkzaamheden kan opleggen. Welke werkzaamheden voldoen dan aan het begrip ‘tegenprestatie’?
De wet omschrijft de tegenprestatie als het onbeloond verrichten van maatschappelijk nuttige werkzaamheden, die worden verricht naast of in aanvulling op reguliere arbeid en die niet leiden tot verdringing van de arbeidsmarkt. Het werk moet dus in ieder geval maatschappelijk nuttig zijn en het mag tevens niet leiden tot verdringing van de arbeidsmarkt. Daarnaast legt de wetsgeschiedenis uit dat de tegenprestatie niet hoeft bij te dragen aan het vergroten van de kansen op de arbeidsmarkt. Wel dient de tegenprestatie in de regel beperkt in duur en omvang te zijn. De gemeente moet maatwerk verrichten, dat wil zeggen dat bij het opleggen van een tegenprestatie alle persoonlijke eigenschappen en achtergronden meegenomen dienen te worden. Hieronder vallen gezondheidseigenschappen, maar ook de genoten opleiding en de huidige leefsituatie.
De tegenprestatie is echter anders dan de zogeheten voorzieningen en participatieplaatsen die genoemd worden in artikel 9 lid 1 sub b en artikel 10a van de Wet werk en bijstand. Participatieplaatsen zijn gericht op uitkeringsgerechtigden met een geringe kans op arbeidsinschakeling en die daardoor lastig te bemiddelen zijn op de arbeidsmarkt. Deze uitkeringsgerechtigden kunnen verplicht worden om maximaal twee jaar lang additionele werkzaamheden te verrichten en dit werk moet de arbeidskansen vergroten. Daarnaast is er een recht op scholing. Tot slot dient een premie uitbetaald te worden aan degene die werk verricht. Voorzieningen dienen maatwerk te leveren, dat wil zeggen ze dienen aan te sluiten op de bijstandsgerechtigde en het moet in tegenstelling tot de tegenprestatie de arbeidskansen vergroten. Ook hier geldt weer dat er geen sprake mag zijn van verdringing van de arbeidsmarkt.
Een tegenprestatie, een voorziening en een participatieplaats zijn dus volkomen verschillende juridische begrippen, met elk andere rechtsgevolgen. Veel gemeenten erkennen dit verschil echter niet en hanteren slechts één beleid. Hierdoor is er in de praktijk veelal geen onderscheid te vinden tussen tegenprestaties, voorzieningen en participatieplaatsen en is het lastig voor bijstandsgerechtigden om een duidelijke blik te krijgen op hun rechten en plichten. Vaak overschrijden gemeentes de grenzen van de tegenprestatie, wat is bevestigd in een uitspraak van de rechtbank Breda. Een man diende als tegenprestatie 32 uur te werken met behoud van uitkering. Bij weigering wilde de gemeente de uitkering korten of zelfs stopzetten. De rechtbank oordeelde echter dat 32 uur werken met behoud van uitkering de grens van de tegenprestatie overschrijdt. Volgens de rechtbank dient het te gaan om werkzaamheden van beperkte omvang en ook wordt bevestigd dat gekeken dient te worden naar de individuele omstandigheden. Een standaard werktraject aanbieden is dan ook per definitie onjuist.
Herkent u zich in het geschetste beeld? Denkt u dat uw gemeente zich niet houdt aan de regels? Of wilt u als gemeente of bedrijf meer informatie over de uitvoering van de wet werk en bijstand? Neem vrijblijvend contact op om de mogelijkheden te bespreken. U kunt mij bereiken op het telefoonnummer 0543-537335 en 06-36304797. U kunt mij uiteraard ook mailen naar het adres info@juristwevers.nl
Foto door: J. van Schoffelaar